12 Imamlar  ( 12 Pir´ler)

 

Anadolu Alevi inancxnda 12 Imamlar önemli bir yere sahiptir. Alevilik çeqitli inaç ve dinlerin köklü bir sentezi olmasxna raämen ismini 15. ve 16. yüzyxlda birinci imam olan ve Islam dininde de peygamberden sonra en çok tartxqxlan qahsiyeti Hz. Ali’den alxr. Dürüstlüäü, doäruluäu, cömertliäi, yardxmsever, hoqgörülü ve ezilenden yana oluqu Anadolu Aleviliäini etkilemiq; nerdeyse bütün bir inanç sistemi onun adxyla anxlxr olmuqtur.

           

            Aleviliäin 12 Imamla organik bir baäxnxn olmamasxna nazaran çeqitli tarikatlar ve ocaklar kendilerini bu soya dahil etmiqlerdir. Anadoluda yapxlan Cemler 12 Imamx temsilen 12 Hizmetler biçiminde tertiplenmiqtir. Özellikle 15. yüzyxldan sonra gelen büyük Alevi ozanlarx 12 Imam ve Ehlibeyt sevgisini Alevi inancxnxn içine oya gibi nakxq nakxq iqlemiqlerdir.  

           Arap soyundan olmalarxna raämen 12 Imam ve Ehlibeyte duyulan muhabbet ve sevgi daha çok qeriat baälamxnda deäil, mistik ( tasavvuf ) boyutuyladxr. Hz. Ali’nin Islam içerisinde bir muhalefet olarak ortaya çxkmasx ve bu yüzden büyük zulümlere uäramasx Anadolu Alevilerini derinden etkilemiqtir. Çoäu zaman da Anadolu Alevileri Hz Ali’nin kaderinde kendi kaderlerini görmekteydiler.

            Islamxn Hz. Ali yanlxsx yorumu olarak ortaya çxkan Qiilik, esasen Farsi kültürün Arap kültürüne karqx duyduäu bir tepkinin ürünüdür. Ancak Anadolu Aleviliäinden en az sünni Islam kadar uzaktxr. Ortodoks Islamxn bütün kurallarx (oruç, namaz, zekat, hac vs) Qiiler için de, küçük ayrxntxlar dxqxnda hemen hemen aynxdxr. 12 Imamlarxn kutsallxäx ve yüceliäi inancx dxqxnda hiç bir benzerlik yoktur. Qiilikte, cem, semah, duaz imam ya da musahipik gibi dinsel törenler ve inanç kalxplarx yoktur.

            Alevilik kulaktan kulaäa, dilden dile aktarxlarak bu günlere geldiäi için tabiatxyla 12 Imamlar hakkxnda anlatxlanlar da kaynaktan çok söylenceye dayanmaktadxr.

            Bilgilerin kulaktan kulaäa daäxlarak yayxldxäx toplum strüktüründen, yazxnsal alana geçmekte olan Aleviler de diäer toplumlar gibi kendi kültürel ve inançsal tarihini kayda geçmek durumundadxr 12 Imamlarx düqsel kiqilikleriyle deäil de, tarihsel kiqilikleriyle tanxmak istedik ve bu vesileyle bir takxm bilgiler edindik, bu bilgileri sizlerle paylaqmak istiyoruz.

   

Birinci Imam : Hz. Ali

 

Peygamberin davete baqlamasxndan 30 yxl önce (Miladi 599 yxlxnda) Receb ayxnxn onücüncü Cuma günü Kabe`nin içinde doämuqtur. Anne ve baba tarafx Haqimilere dayanxr. Küçüklüäünden beri Hz. Muhammedin dini ve ahlaki terbiyesi altxnda yetiqmiqtir. Babasx Ebu Talip annesi ise Fatxmatx bin Eset`tir. Hz. Muhammed`in peygamberliäini tanxyan ilk insan oldu için de aynx zamanda ilk müslümandxr.

            Fatma`nxn vefatxna kadar baqka bir kadxn almamxqtxr. Daha sonralarx defalarca evlenmiq ve bu evliliäin sonucunda erkek-kxz otuz üç evladx olmuqtur. Peygamber dönemi ve sonrasx olmak üzere bir çok savaqlara katxlmxqtxr. Uhut, Hendek, Bedir, Sxffin gibi savaqlar bunlardan yalnxzca bir kawxdxr. Ebu Süfyan oälu Hanzala’yx, Saidin oälu As’x, Zübeyr ve Talha’yx bu savaqlar esnasxnda öldürür. Elinde kxlxç sürekli peygamberi korumuq, yanindan ölünceye kadar hiw ayrxlmamxqtxr.

            Hazreti Peygamber hicretin 10. yxlxnda, bir haç dönüqü yanxndaki kafileyi durdurur ve onlara bir hutbe verir. Bu hutbe esnasxnda peygamber kalabalxäa dönerek Gadi Hum denen yerde qöyle seslenir. „ O, Allahx ve Resulünü sever. Allah ve Resulü de onu sever; O, kaçmaz, fethetmeden de geri dönmez. Size iki emanet bxrakxyorum. Bunlardan biri Ehli Beytimdir“ der.

            Hicretin sekizinci yxlx Ramazan ayxnxn 20. günü Mekke fethedilir. Hz. Ali peygamberle birlikte Mekke`deki (Kabedeki) bütün putlarx kxrar ve Kabeyi Islamiyetin tapxnaäx haline getirdiler.

            Peygamberin ölümünden sonra baqlayan halifelik kavgalarx Ebu Bekirin halife olmasxyla son bulur. Hz. Ali bunun bir haksxzlxk olduäunu söyler ve uzun zaman Ebubekire biat etmez. Ebubekirin emriyle Ömer Hz. Ali`nin evini yakar. Daha sonra ise, Islamda ayrxlxklarxn çxkmasxndan sakxndxäx için Ebu Bekirin halifeliäini kabul eder. Peygamberin vefaatxndan sonra Hz. Ali’nin Islam devleti adxna savaqlara hemen hemen hiç katxlmadxäx görülmektedir. Halifelik daha sonra Ömere geçer. Ömer öldürülünce Osman hemen bu boqluäu doldurur ve halife olur. Osmanxn öldürülmesiyle iyice artan toplumsal kargaqa, dizginlenemez boyutlara geldiäinde halkxn bir bölümü Hz. Ali’yi halife olarak kabul eder. Islam imparatorluäunun çatlamaya baqladxäx bir dönemde Halife olan Hz. Ali beq yxl kadar bir süre halifelik yapar. Bu zaman zarfxnda önce Ayqe ve Zübeyrin daha sonra ise Maviyenin hilakar tutum ve savaqlarxyla karqxlaqxr. Ve sonunda onlarx bozguna uäratxr.

            Hicretin kxrkxncx yxlx (633) Ramazan ayxnxn ondokuzuncu günü Küfe mescitinde sabah namazxnda Haricilerden Abdurrahman b. Mülcem zehirli bir kxlxçla Hz. Ali’yi baqxndan aäxr yaralar. Hz. Ali kurtulamaz ve üç gün sonra ölür. Necefi-Eqref’e gömülür, ve mezarx türbeye dönüqtürülür. Yüzden fazla ünvanx vardxr: Ebi Turap, Murtaza, Qiri Yezdan (Allahxn arslanx), Haydar, Qahx Vilayet, Emiril Mümin bunlardan bir kaçxdxr. 62 yada 63 yxl yaqamxqtxr.

Ikinci Imam: Imam Hasan  

Hz. Ali’den sonra ikinci imam olmasxnxn yanxsxra aynx zamanda Hz. Ali’nin Fatma`dan doäan ilk oäludur. Taki, Zeki, Sxbt gibi ünvanlarx vardxr. Bunlarxn yanxsxra sxklxkla Hasanx Mücdeba da denir. Mücdeba seçilmiq demektir. Bir rivayete göre hicretin ikinci yxlx, bir rivayete göre ise üçüncü yxlx ramazan ayxnxn 15. günü Medine`de doämuqtur. Ismini dedesi Hz. Muhammedin koyduäu söylenmektedir.

            Imam Hasan`xn erkek ve kxz olmak üzere onbeq evladx vardxr. Ancak soyu sadece iki evladx üzerinden yürümüqtür. Imam Hasan Cemal savaqx baqta olmak üzere Sxffin ve Nehrevan savaqlarxna da katxlmxqtxr.

            Hz. Ali’nin ölümünden sonra halkxn bir kxsmx Imam Hasan`a biat ederler, onu halife yapmak isterler. Bunun üzerine harekete geçen Muaviye, basra ve Küfeye birer adam yollayarak halkx Imam Hasan aleyhine kxqkxrtmaya baqlar. Imparatorluäun önemli bir gücünü elinde bulunduran Muaviye Hasan’a halifelikten derhal çekilmesini söyler. Halka dönem Imam Hüseyin yeterli desteäi bulamayxnca qartlx olarak halifelikten çekilir.

            Fakat daha sonra Imam Hasan bu çekilmenin gönüllü deäil zorunlu bir çekilme olduäunu söyleyecektir: ’’ Ben bu iqi Muaviyeye teslim etmezdim; fakat yardxmcx bulamadxm.Yardxmcx bulsaydxm gecemde de onunla savaqxrdxm gündüzümde de; sonundaysa Allah onunla benim aramda hükmederdi.’’

            Imam Hasan Muaviyeye qu þartlarx koqmaktaydx: Halkxn, Allahxn kitabxna ve sünnetine uygun yönetilmesi, Ali qiasxndan olanlara hiç bir suretle kötülükte bulunulmamasx, Hz. Emiril Mümine kötü söz söylenmemesi.

            Muaviye bu anlaqmaya daha sonra uymaz ve Ehli Beyte çeqitli haksxzlxklar yapxlxr, baskxlar azalmaz, toplum sosyal bir gerilim içine doäru sürüklenmektedir.

            Imam Hasan’x, halifelikten feragat etmesine raämen Muaviye tehlikeli görmüq ve bir an önce Ehli Beyt soyunu ortadan kaldxrmak için yollar aramxqtxr. Daha sonra ise Imam Hasanxn karxsx Cu’de’ye çeqitli vaadlerde bulunarak Hasanx zehirletir.

              Imam Hasan miladi olarak 669 da gözlerini yaqama yumar. Vasiyetinde dedesi Hz. Muhammedin yanxna gömülmek ister. Bu haberi alan Mervan Ümmiye oäullarxndan bir toplulukla silahlanarak yolu keserler ve Imam Hasan`xn bu vasiyetini engellerler. Daha sonra Imam Hasan Emiril Mümünin annesi Esat Bin Fatmanxn yanxna gömülür.

 

 

Üçüncü Imam: Imam Hüseyin  

 

 

 Imam Hasanxn küçük kardeqi ve üçüncü imamdxr. Annesi Fatma, babasx Hz. Ali dir. Hicretin dördüncü yxlx (626) qaban ayxnxn üçüncü günü Mekkede doämuqtur. Bir kaç defa evlenen Imam Hüseyin’in bu evlilikten altx erkek, iki kxz çocuäu olmuqtur.

            Iraklxlar günden güne Muaviyeye tepki duymaktadxrlar. Imam Hüseyin’e biat etmek istemektedirler. Mekkede ise Imam Hüseyin`in kardeqleri (Muaviyenin ölümünden iki yxl sonra) Haqim oäullarxyla Ehli Beyt yandaqlarxnx toplayarak hutbeler okumaya baqlarlar.

              Muaviye, kendinden sonra oälu Yezit’i halifeliäe tayin etmek isteyince (Hicretin 54. yxllarx sonunuda) bunun üzerine Imam Hüseyin ve yandaqlarx kxyama geçerler. Ardxndan da Muaviye ve çevresini qiddetle uyararak, Hz. Muhammedin ve Ehli Beytinin ümmetini düzene sokmak için kxyama kalkxqtxäxnx söyler.

            Yanxndakilere ‘’ Kendisiyle gelenlerin qehit olacaäxnx, fakat kendilerine uymayxp kalanlarxn da bir fethe, bir huzura eriqemeyeceklerini’’ söyler. Küfeliler kendisine mektup yazarak canx gönülden desteklediklerini bildirirler.

            Kalabalxk bir toplulukla Küfeye doäru yola çxkar. Ancak bir çok insan Yezitle çarpxqmayx göze almadxäx için döner. Çoäunluäu aile halkx olmak üzere Imam Hüseyin’in yanxnda sadece 72 kiqi kalxr.

            Bunu haber alan Yezit Imam Hüseyin ve yandaqlarxnxn üzerine büyük bir ordu salarak onlarx Kerbela çölünde kuqatma altxna alxr. Üç gün boyu iqkence ederler. Susuz ve aç bxrakxrlar. Üçüncü gün katliam baqlar. Altx aylxk oälu Ali Ekber kucaäxnda oklanarak öldürülür. Daha sonra bir kaç kiqi dxqxnda imam Hüseyin de dahil hepsi katledilir.

 Imam Hüseyin öldüäünde 56 yaqxndaydx. Sene miladi olarak 680 dir. Türbesi Kerbelada’dxr. Bir çok lakabx vardxr, bunlardan en önemlileri E’q-Qehittir.

 

 

Dördüncü Imam: Imam Zeynel Abidin 

 

Babasx Hazreti Hüseyin, annesi ise qehribandxr. Hicretin 36. yxlx yani 659 da doäar. Künyesi Ebu Muhammed, Ebu Hasan, en ünlü lakabx ise Zeynel Abidin’dir. On biri erkek, dördü kxz olmak üzere on beq evladxnxn olduäu rivayet edilir. Imam Hüseyin Kerbela`da qehit edildiäinde Zeynel Abidin yirmi dört yaqxndaydx. Qimir Ehli Beytin bulunduäu çadxra saldxrarak Zeynel Abidini de qehit etmek istemiq fakat Canabx Zeynep buna mani olmuqtu. Hazreti Hüseyin’in soyu  Zeynel Abidin üzerinden yürüdüäü için kendisine ‘Adem-i Ali Aba’ da denir.

Kerbela olayxndan sonra elleri kollarx baälanarak önce Küfe’ye ardxndan da Qam’a götürülür, Yezidin huzuruna çxkartxlxr ve daha sonra ise serbest bxrakxlxr. Sebest olunca Mekkeye döner ve sessiz bir hayat sürdürür.

Sabxrlx, iyi huylu, yardxmsever ve çok bilgili bir insan olan Zeynel Abidin, geride üç tane eser bxrakxr. E’s-Sahifet’ül Kamile, Sahifei Seccadiyye,Risalet ül Hukuk.

Hiqam bin Abdulmelik’in xävasxyla zehirlenerek qahadet mertebesine ulaqtxäxnda tam 60 yaqxndadxr (719). Imam Hasan’xn metfun bulunduäu mahale defnedilir.

 

Beqinci Imam:Imam Bakxr

 

Hicretin 57. yxlx yani 677 tarihinde Medine’de doämuqtur.Babasx Zeynel Abidin, annesi Hz. Hasan’xn kxzx Fatmadxr. Hem anne hem de baba tarafx doärudan Hz. Ali’ye dayanxr. Kerbela olayxnda 3-4 yaqlarxndaydx. Künyesi Ebu-Cafer, lakabx ise Bakxr’dxr.

            Dört erkek, üç kxz olmak üzere yedi çocuäu olmuqtur. Soyu imam Caferi Sadxk’tan yürümüqtür.Imam Bakxr’xn hayatx Ümmiye oäullarx saltanatxnxn son dönemlerinde geçer. Büyük bir bilgin ve alim olduäu bilinmektedir. Ebu Hanifi, Malik, Qafii gibi tanxnmxq meshep kurucularx kendisinden ilmi olarak çok faydalanmxqlardxr.

            Ümmiye oäullarx tarafxndan 733 yxlxnda zehirlenerek öldürülür. Cenazesini 6. Imam olan oälu Imam Caferi Sadxk tarafxndan kaldxrxlxr. Medine’de, babasx Zeynel Abidin’in yanxna defnedilir.  

Altxncx Imam:  Imam Caferi Sadxk

 

Ilim deryasx olarakta bilinem Imam Caferi Sadxk, Emevilerin çöküq yxllarxyla Abbasi devletinin kurulduäu yxllarda yaqamxqtxr. Doäum yxlx 699’dur. Babasx Imam Bakxr, annesi ise Ümmü Ferve dir. Ümmü Ferve, birinci halife Ebubekirin torlarxndandxr. Künyeleri, Ebu Abdullah, Ebu Ismail ve Ebu Musadxr. En ünlü lakabx ise Sadxk’txr. Onbiri erkeke, dördü kxz olmak üzer onbeq evladx olduäu rivayet edilir.

            Ümmiye oäullarxna karqx baqlayan toplumsal tepki kxsa sürede geniq coðrafyaya yayxlmxq ve sonunda Ümmiye oäullarxnxn saltanatx yxkxlxp yerine Eba Müslim’in önderliäinde Abbasi devleti kurulmuqtur. Imam Cafer’den bu yeni kurulan devletin baqxna geçmesi teklif edilir ancak siyasetten xsrarla uzak durur ve kendini bütünüyle ilime verir. Binlerce öärenci yetiqtirir. Kuran, Hadis, Fxkxh, felsefe ve daha bir çok alanda üsdat olduäunu kanxtlar. Öärencileri arasxnda bir çok alim ve mutasavvuf bulunmaktadxr.

            Imamlar içinde en uzun yaqamxq olan Imam Caferi Sadxk, bir rivayete göre Abbasoäullarx devletinin ikinci halifesi Mansur tarafxndan zehirletilir. 765 yxlxnda Medine’de ölür. Medine’de babalarxnxn, atalarxnxn yanxna defnedilmiqtir.

            Ölümünden sonra taraftarlarx onun eserlerini ve sözlerini toplayarak Caferilik meshebini kurdular. Öärencilerinin derlediäi Buyruk isimli kitap Anadolu Aleviliäini derinden etkiler. Ayin ve erkanlarxnda onu bir rehber gibi kullanxrlar.

 

Yedinci Imam: Imam Musa Kazxm

 

Yedinci Imam olan Musa Kazxm 745’de Mekke ve medine arasxnda Ebva denen yerde dünyaya gelmiqtir. Babasxnxn adx  Imam Caferi Sadxk, annesinin adx ise Hamidei Berberriye’dir. Künyeleri Ebul Hasan, Ebul Ibrahimdir. Onsekizi erkek, ondokuzu kxz olmak üzere otuzyedi evlatlarx olmuqtur.

            Abbasiler devri de Emevilerden pek farklx deäildi. Ehli Beyte ve yandaqlarxna yapxlan haksxzlxk ve zulüm kesintisiz bir qekilde sürere gider. Abbasi hükümdarx Imam Musa Kazxm’x Baädat’a getirtir ve tutuklatxp zindana attxrxr. Daha sonra Harun halife olunca imamx qehit ettirir.

            Musa Kazxm öldürüldüäünde tam 54 yaqxndaydx. Soyu, oälu Imam Rxza üzeriden sürmüqtür.

 

Sekizinci Imam: Imam Rxza

 Imam Rxza hicretin yüzelli üçüncü yxlxnda (770) Medine’de doämuqtur. Babasx Musa Kazxm, annesi ise Hizeranxl Mersiyye adlx bir cariyedir. Lakap ve künyeleri Rxza, Sabir, Raddiyy, Zekiyy ve Veliyy’dir.

            Imam Rxza’nxn dört kxz, dört erkek olmak üzre sekiz çocuäu olmuqtur. Ancak kimi rivayetlere göre ise Muhammed Taki’den baqka evlatlarx yoktur. Abbasi halifesi Memun tarafxndan zehirletilir.

            Arap takvimlerine göre Zil-Kadenin yirmi üçüncü günü, hicri ikiyüz iki ya da ikiyüz altxda vefat eder. Tus qehrinin Senabat köyüne defnedilmiqtir. Imam Rxza’da diäer imamlar gibi siyasetten uzak durmayx yeälemiq ve kendini ilim ve irfana vermiqti. Ne var ki, siyaset dünyasxndan daima uzak kalmalarxna raämen hemen hemen hiç bir imama eceliyle ölmek nasip olmamxqtxr.

 

Dokuzuncu Imam: Imam Muhammed Taki

Imam Rxza’nxn oäludur. Annesi Sebike dir. Hicretin yüzdoksan beqinci yxlxnda (811 ) Medine’de doädu. Künyesi Ebu Cafer, lakaplarx ise Cevat, Kaanx, Necib ve Takxy’dxr. Dördü kxz olmak üzere sekil çocuäu dünyaya gelmiqtir. Soyu Aliyyün Naki ve Mubarka’dan sürmüqtür.

            Sessiz ve sakin bir hayat yaqayan Imam Muhammed Taki, çok genç yaqta zehirlenerek öldürülür. Öldüäünde henüz 24 yaqxndadxr. Daha sonra ceddi Musa Kazxm’xn yanxna (Baädat’ta) defnedilir.

 

Onuncu Imam:Imam Naki

Imam Naki Medine’ye üç mil uzaklxkta bulunan Surya köyünde 828’da doämuqtur. Babasx Imam Muhammed Taki, annesi ise Semanet ül Magribiyye’dir. Lakaplarx pek çoktur. Nasxh, Fettah, Tayyip, Murtaza, Alim, Emin, Necip bunlardan sadece bir kaçxdxr.

            Çok genç yaqta Abbasoälu Mutemed tarafxndan Semira’da miladi takvimle 868 yxlxnda qehit edilir. Baädat’ta defnedilmiqtir.  

On Birinci Imam: Imam Hasan El Askeri

Hasan El Askeri’nin hicretin ikiyüz otuz iki yxlxnda (846) Semira’da doäduäu rivayet edilir. Babasx Aliyyül Naki, annesi ise Susen hanxmdxr. Künyesi Ebu Muhammed, lakablarx ise Hadi, Rafxyk, zekkxy, Takkxyy, Halis ve Askeri dir. Imam Hasan ül Askeri Abbasoäullarx halifelerinden El Müftedi, El Mutez, El Mutemit dönemlerinde yaqamxqtxr.

            Özellikle el Mutezi devrinde Ehli Beyt ve yandaqlarx qiddetli takiplere ve iqkencelere uäramaktaydx. Imam Hasan El Askeri yaqamx boyunca defalarca tutuklanarak zxndana atxldx.

            Kimi rivayetlere göre Mutemit tarafxndan ( 874’te) zehirlenerek öldürülür. Imam Hasan El Askeri öldüäünde 28 yaqxndaydx. Çocuklarx hakkxnda pek bilgi yoktur. Kimi kaynaklar Hasan El Asker’in hiç çocuäu olmadxäxnx iddia etmektedirler. Ancak, inanlara göre Onikinci Imam olan ve Sahibi Zaman olarak tanxmlanan Ýmam Mehdi’nin babasxdxr. Soyu Imam Mehdi’de son bulmuqtur.

 

 

Onikinci Imam: Imam Mehdi

 

 Imam Mehdi sonuncu imamdxr. Onunla birlikte imamlxkta son bulur. Hicretin ikiyüzelli beqinci yxlx, Qaban ayxnxn onbeqinci Cuma günü doämuqtur. Babasx Imam Hasan Ül Askeri dir. Annesi Nercis Hatundur. Künyesi Sahibi Zaman El Mehdi dir. Mehdi ‘Hidayete Ermiq’ anlamxna gelmektedir. babasxnxn ölümünden sonra gizlenmeye baqlar ve bir daha kendisinden haber alxnamaz.

            Alevi inancxna göre Mehdi ölmemiq, gizli alemlere çekilmiqtir. Vakti tamam olunca ortaya çxkacak (yer yüzüne inecek) ve bütün insanlxäx zulüm ve esaretten kurtaracaktxr. Mehdi’nin ne zaman geleceäi ise belli deäildir. Bir an meselesi de olabilir, asxrlara yayxlmxq geniq bir zaman da olabilir.

            Alevi inanç ve deyiqlerinde Hz. Ali ve Imam Mehdi’ye özel bir yer verilir. Onlarxn qefaatxna ve keremine sxäxnxrlar, diledikleri qeyleri onlardan dilerler. Buna bir örnek olsun diye burda bir Duazimama yer verdik.

...:::ALEVİ YARENLER:::...